Skuteczna sygnalizacja zagrożenia pożarowego

Pożar jest jednym z największych zagrożeń, które może wystąpić w obiekcie, gdzie masowo przebywają ludzie. W celu zapewnienia jak największego bezpieczeństwa osób oraz mienia zgromadzonego na terenie budynku stosowane są specjalistyczne instalacje (tzw. system sygnalizacji pożaru) oraz systemy wykorzystujące nowoczesne urządzenia przeciwpożarowe. Rodzaj urządzeń oraz sposób ich stosowania określają stosowne przepisy krajowe oraz międzynarodowe. Do najważniejszych przepisów w zakresie ochrony ppoż. oraz wyrobów używanych w tym celu zaliczyć można m.in. :

• Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414
• Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej Dz.U. 1991 nr 81 poz. 351
• Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych Dz.U. 2004 nr 92 poz. 881
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG Tekst mający znaczenie dla EOG
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie wykazu wyrobów służących zapewnianiu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, a także zasad dopuszczenia tych wyrobów do użytkowania (Dz. U. Nr 143, poz. 1002, z 2010 r., Nr 85, poz. 553 i z 2018 r., poz. 984)
• Normy zharmonizowane – szczególnie wszystkie części normy EN 54 Fire detection and fire alarm systems

Budowa systemu sygnalizacji pożaru

System sygnalizacji pożaru (SSP) może składać się z wielu urządzeń. Każde z nich jest przeznaczone do realizowania określonej funkcji. I tak w systemie SSP można znaleźć m.in. [1]: czujki pożarowe, centrale sygnalizacji pożarowej,  dźwiękowe systemy ostrzegawcze (DSO), sygnalizatory akustyczne, sygnalizatory optyczne (lub ich połączenie akustyczno-optyczne), ręczne ostrzegacze pożarowe, urządzenia transmisji alarmów pożarowych i sygnałów uszkodzeniowych, przeciwpożarowe klapy odcinające, systemy przytrzymywania otwarcia do drzwi przeciwpożarowych/dymoszczelnych, stałe urządzenia gaśnicze, zasilacze, centrale dźwiękowych systemów ostrzegawczych czy izolatory zwarć.

Na rys. 1. kolorem czerwonym zaznaczono blok alarmowania pożarowego (m.in. sygnalizatory akustyczne, optyczne, akustyczno-optyczne), który jest jednym z elementów składowych SSP.

Kompletny system jest instalacją rozbudowaną, w której mogą pracować urządzenia różnych producentów. Kluczowym aspektem jest więc integracja wszystkich dostępnych rozwiązań tak żeby instalacja była w pełni funkcjonalna. Jednym z podstawowych zadań takiej instalacji jest przekazanie informacji o zagrożeniu osobom znajdującym się w obiekcie. Stosowane są do tego specjalne urządzenia zwane sygnalizatorami.

Metody sygnalizacji

Sprzęty wykorzystywane w SSP powinny posiadać stosowne dokumenty potwierdzające ich wysoką skuteczność, niezawodność oraz przydatność w warunkach wystąpienia pożaru. Do przekazania informacji o zagrożeniu używany jest przeważnie modulowany sygnał dźwiękowy (tonowy) generowany przez sygnalizatory akustyczne zainstalowane na obiekcie. Jest to podstawowy sposób alarmowania, który cechuje się dużą skutecznością. Na rynku dostępne są również sygnalizatory akustyczne, gdzie uzupełnieniem sygnału alarmowego jest komunikat słowny. W określonych przypadkach uzupełnieniem sygnalizacji akustycznej powinna być sygnalizacja optyczna. Wszystkie wymienione metody zostaną szerzej opisane w dalszej części artykuły w oparciu o praktyczne przykłady.

Sygnalizacja akustyczna

Celem sygnalizacji akustycznej jest zwrócenie uwagi osób przebywających w obiekcie na wystąpienie potencjalnego zagrożenia pożarem. Jest ona podstawowym sposobem alarmowania. Duże znaczenie odgrywa chociażby poziom natężenia dźwięku, który powinien być dostosowany do specyfiki obiektu. Na rysunku 2 przedstawiono sygnalizator SA-K5, który generuje natężenie dźwięku >100 dB@1m. Urządzenie ma możliwość wyboru 1 z 4 wzorów sygnału alarmowego, zasilane jest napięciem 24 V DC. W ofercie W2 znajdują się również sygnalizatory SA-K6 (rys. 3) oraz SA-K7 (rys. 4), które w odróżnieniu od SA-K5 posiadają element sygnalizujący ich zadziałanie.

W przypadku, gdy w jednej przestrzeni akustycznej pracuje kilka sygnalizatorów, należy skorzystać z opcji synchronizacji. Taką opcję posiada m.in. sygnalizator akustyczny typu SA-K5N. Dzięki temu możliwa jest budowa sieci sygnalizatorów, które generują sygnał alarmowy w tym samym momencie. Oprócz tego sygnalizator SA-K5N posiada wbudowany potencjometr do płynnej regulacji głośności. Jest to przydatne w pomieszczeniach, gdzie panuje niższy poziom hałasu (np. biblioteki). Użytkownik jest w stanie dobrać natężenie dźwięku adekwatne do konkretnego pomieszczenia. Warto dodać, że regulacja działa lokalnie – każdy sygnalizator pracujący w sieci może być ustawiony indywidualnie. SA-K5N posiada również opcję stopniowego narastania głośności, która jest ustawiana przy pomocy odpowiedniego mikroprzełącznika. 

Sygnalizacja optyczna

W budynkach, gdzie z różnych przyczyn sygnalizacja akustyczna może być niewystarczająca (np. wysokie natężenie hałasu, praca wymagająca zastosowania środków ochrony indywidualnej w postaci ochronników słuchu, obiekty gdzie przebywać mogą osoby głuchonieme lub niedosłyszące) oprócz sygnalizacji akustycznej powinno stosować się dodatkowo sygnalizację optyczną.

Sygnalizacja optyczna jest uzupełnieniem sygnalizacji akustycznej i nie powinna być stosowana samodzielnie [3]. W ofercie W2 znajduje się m.in. certyfikowany zgodnie z normą EN 54-23 sygnalizator optyczny typu SO-Pd13. Może on być stosowany w obiektach, gdzie konieczna jest rozbudowa SSP o dodatkowe sygnalizatory optyczne. SO-Pd13 występuje w odmianach: 3m, 6m, 9m określających sugerowaną wysokość montażu. Dodatkowo firma W2 na swojej stronie udostępnia dokładny kształt bryły fotometrycznej generowanej przez poszczególne odmiany urządzenia. Sygnalizator występuje również w wersji z modułem synchronizacji – możliwe jest tworzenie sieci sygnalizatorów, które generują sygnał optyczny w tym samym momencie. W niektórych sytuacjach funkcjonalność ta jest wręcz kluczowa. Dotyczy to przypadków, gdy z jednego punktu widoczne są co najmniej 2 sygnalizatory – brak synchronizacji może powodować wystąpienie napadu epileptycznego u osób chorych [4] [5].

Skuteczna sygnalizacja czyli połączenie akustyki i optyki

Na obiekcie możliwe jest również wykorzystanie urządzeń do sygnalizacji akustyczno-optycznej, które są najczęściej stosowane. Mowa tutaj o sygnalizatorze SA-K7N (rys. 6), który stanowi połączenie wcześniej opisanych SA-K5N oraz SO-Pd13. Sygnalizator jest certyfikowany na zgodność z normami EN 54-3 oraz EN 54-23. Podobnie jak SO-Pd13 występuje w wersjach 3m, 6m, 9m. Umożliwia tworzenie sieci sygnalizatorów, gdzie synchronizowana jest zarówno część akustyczna jak i optyczna. Posiada wbudowany potencjometr oraz funkcję stopniowego narastania głośności. Użytkownik do wyboru ma 1 z 16 wzorów sygnału alarmowego.

Firma W2 w swojej ofercie posiada również sygnalizator akustyczno-optyczny zewnętrzny SAOZ-Pk2 (rys. 7). Jest to nowy produkt w ofercie. Cechuje się niskim poborem prądu nieprzekraczającym 100 mA przy zasilaniu 24 V DC oraz wysokim natężeniem dźwięku >110 dB@1m. Co więcej, urządzenie może pracować w trybie obniżonego obszaru pokrycia oraz obniżonej głośności. W takiej konfiguracji pobór prądu nie przekracza 50 mA. Człon optyczny został zbudowany w oparciu o diody LED. Urządzenie umożliwia budowanie sieci sygnalizatorów (synchronizacja akustyki i optyki). Dodatkowo sygnalizator został wyposażony w funkcje opóźnienia wyłączenia lampy błyskowej. Jest ona aktywna w momencie wybrania odpowiedniej pozycji na mikroprzełączniku oraz podłączenia wyłącznika sygnału dźwiękowego WSD-1. W momencie, gdy wyłącznik zostanie aktywowany urządzenie natychmiast przestaje emitować sygnał alarmowy – sygnał optyczny jest jeszcze emitowany przez ok. 2 min.

Przekazanie zrozumiałego komunikatu przy pomocy sygnalizatorów głosowych

W niektórych obiektach konieczne staje się zastosowanie urządzeń, które umożliwiają rozgłaszanie sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych. Taka sytuacja ma miejsce w momencie konieczności zastosowania dźwiękowych systemów ostrzegawczych (DSO). Wykaz budynków, w których obligatoryjnie musi być zastosowany taki system znajduje się w: Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów Dz.U.2010.109.719.

System taki zapewnia skuteczne i jednoznaczne przekazanie informacji o zagrożeniu pożarowym. Umożliwia on dynamiczną zmianę komunikatów co jest często konieczne wraz z rozwojem wypadków na obiekcie. System taki jest jednak droższy od tradycyjnych urządzeń pożarowych.

Łącząc w sobie zalety DSO (jednoznaczny i zrozumiały komunikat słowny poprzedzony sygnałem alarmowym oraz możliwość dynamicznej zmiany jego treści w trakcie trwania ewakuacji) powstał sygnalizator SG-Pgw2 (rys. 8) firmy W2. Urządzenie takie może być stosowane tam, gdzie przepisami nie jest wymagane DSO, a sygnalizacja akustyczna powinna być uzupełniona komunikatem słownym. Bardzo częstym obszarem zastosowań SG-Pgw2 są wszelkiego rodzaju hostele czy miejsca noclegowe, gdzie jednocześnie może przebywać wiele osób komunikujących się w różnych językach.

Sygnalizator SG-Pgw2 umożliwia generowanie komunikatów wielojęzycznych. Przykładowo fabrycznie wgrane są 3 komunikaty o różnych treściach, z których każdy występuje w języku polskim, angielskim oraz niemieckim. Firma W2 udostępnia na swojej stronie dodatkowo komunikaty w języku ukraińskim. Urządzenie może pracować w dwóch trybach: do 3 oraz do 10-ciu komunikatów. Zarówno w jednym, jak i drugim trybie komunikaty mogą być zmieniane dynamicznie w trakcie trwania alarmu (zmienia się jedynie sposób wyzwalania poszczególnych nagrań). SG-Pgw2 jest sygnalizatorem programowalnym co sprawia, że do jego pamięci może być wgrany dowolny komunikat przygotowany przez klienta. Przegrywanie plików jest bardzo proste. Wystarczy podłączyć sygnalizator do komputera przy pomocy przewodu microUSB uprzednio zdejmując z jego zacisków napięcie zasilania. Po podłączeniu urządzenie jest wykrywane jako pamięć masowa (jak pendrive). Fabrycznie znajdują się w nim 4 pliki: 3 z nagraniami oraz plik konfiguracyjny (tekstowy), w którym wybiera się numer syreny oraz aktywuje opcję autoupdate. Urządzenie może pracować w sieci, co jest ważne w przypadku kilku urządzeń pracujących w jednej przestrzeni akustycznej. Aktywując opcję autoupdate użytkownik ma możliwość przegrania komunikatów z jednego urządzenia do pozostałych, pracujących w sieci. Ułatwia to programowanie większej ilości sygnalizatorów w momencie, gdy konieczna jest zmiana treści nagrań.

Jak bezpiecznie podłączyć sygnalizator do instalacji?

W celu zapewnienia niezawodności działania instalacji należy spełnić kilka warunków. Urządzenia przeciwpożarowe muszą działać przez określony w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dz.U. 2002 nr 75 poz. 690 czas:

§ 187. 3. Przewody i kable wraz z zamocowaniami stosowane w systemach zasilania i sterowania urządzeniami służącymi ochronie przeciwpożarowej powinny zapewniać ciągłość dostawy energii elektrycznej w warunkach pożaru przez wymagany czas działania urządzenia przeciwpożarowego, jednak nie mniejszy niż 90 minut.

§ 187. 4. Dopuszcza się ograniczenie czasu zapewnienia ciągłości dostawy energii elektrycznej do urządzeń służących ochronie przeciwpożarowej, o której mowa w ust. 3, do 30 minut, dla przewodów i kabli znajdujących się w obrębie przestrzeni chronionych stałym urządzeniem gaśniczym tryskaczowym oraz dla przewodów i kabli zasilających i sterujących urządzeniami klap dymowych.

Wynika z tego, że instalacja powinna zapewnić ciągłość zasilania urządzenia, którym w rozpatrywanym przypadku jest sygnalizator przez czas nie krótszy niż 90 minut (lub 30 min w określonych przypadkach). Właśnie dlatego do przyłączenia urządzeń przeciwpożarowych do instalacji używane są ognioodporne puszki instalacyjne typu PIP-AN. Produkowane przez W2 puszki posiadają Krajową Ocenę Techniczną oraz Krajowy Certyfikat Stałości Właściwości Użytkowych wydane przez CNBOP-PIB. Na podstawie normy DIN 4102-12:1998-11 zostały sklasyfikowane jako E90 co oznacza, że zapewniają podtrzymanie ciągłości linii w warunkach pożaru przez co najmniej 90 minut.

W ofercie firmy W2 znaleźć można puszki: przelotowe, rozgałęźne oraz z bezpiecznikiem o różnym ułożeniu kostek ceramicznych. Te ostatnie służą do przyłączenia sygnalizatorów do instalacji. Na rysunku 9. Przedstawiono puszkę PIP-1AN z bezpiecznikiem, która służy do podłączenia sygnalizatorów oraz innych urządzeń wchodzących w skład SSP.

Na rys. 11. przedstawiono schemat elektryczny puszki PIP-1AN z bezpiecznikiem. W momencie, gdy sygnalizator objęty pożarem ulegnie uszkodzeniu następuje zadziałanie bezpiecznika, który odcina go od sieci. W ten sposób z alarmu wypada pojedyncze urządzenie, a nie cała linia sygnalizatorów. Podczas składania zamówienia klient może dobrać wartość bezpiecznika (standardowo 0,375 A dla puszek PIP-1AN, PIP-2AN lub 0,75 A dla puszki PIP-3AN). Przy większych ilościach istnieje również możliwość wykonania puszek w innych kolorach np. białym lub żółtym (przepusty kablowe niezmiennie w kolorze czerwonym).

Słowo o W2

Firma W2 jest polskim producentem, który od ponad 20 lat wytwarza wysokiej jakości sygnalizatorów przeciwpożarowych spełniających wymagania norm zharmonizowanych (EN 54-3 – sygnalizatory akustyczne, EN 54-23 – sygnalizatory optyczne). Urządzenia W2 posiadają stosowne dokumenty wydane przez CNBOP-PIB, które potwierdzają ich przydatność w warunkach pożaru.

W2 produkuje również sygnalizatory z przeznaczeniem do systemów: automatyki przemysłowej, sygnalizacji włamania i napadu czy puszki telekomunikacyjne, włamaniowe oraz akcesoria. W2 prowadzi również własne laboratorium badawcze, gdzie świadczy usługi w ramach badań m.in. EMC.

Zapraszamy do kontaktu oraz zapoznania się z ofertą!

Artykuł firmy

W2
ul. Ceramiczna 1A
86-005 Kruszyn Krajeński
tel. +48 52 522 32 38
mail. biuro@w2.com.pl
Strona główna www.w2.com.pl
Laboratorium www.w2.bydgoszcz.pl

LITERATURA

[1] PN-EN 54-1:2011 Systemy sygnalizacji pożarowej – Część 1: Wprowadzenie
[2] Standard CNBOP-PIB-0020 Ochrona przeciwpożarowa – Sygnalizatory akustyczne
[3] PKN-CEN/TS 54-14:2006 Systemy Sygnalizacji pożarowej – Część 14: Wytyczne planowania, projektowania, instalowania, odbioru, eksploatacji i konserwacji
[4] PN-EN 54-23:2010 Systemy sygnalizacji pożarowej — Część 23: Pożarowe urządzenia alarmowe — Sygnalizatory optyczne
[5] NFPA 72 National Fire Alarm and Signaling Code®